Statusi i Berlinit kish qenĂ« njĂ« problem i vĂ«rtetĂ« pĂ«r AleatĂ«t, qĂ« nga koha e konferencave tĂ« JaltĂ«s dhe Potsdamit nĂ« 1945, atĂ«herĂ« kur âTre tĂ« MĂ«dhenjtĂ«â (Britania e Madhe, Shtetet e Bashkuara dhe Bashkimi Sovjetik) kishin rĂ«nĂ« dakord ta ndanin GjermaninĂ« e mundur, nĂ« katĂ«r zona tĂ« pushtuara. Ata ndanĂ« gjithashtu edhe Berlinin, qĂ« ndodhej 110 milje brenda zonĂ«s sovjetike, nĂ« katĂ«r sektorĂ«, ku secili qeverisej nga njĂ« komandant ushtarak i ushtrisĂ« fituese respektive. Por, shumĂ« shpejt mes aleatĂ«ve u panĂ« divergjenca nĂ« lidhje me tĂ« ardhmen e GjermanisĂ« nĂ« pĂ«rgjithĂ«si, dhe tĂ« Berlinit nĂ« veçanti. NĂ« vend ta trajtonin GjermaninĂ« si njĂ« njĂ«si ekonomike unike â siç ishte vendosur nĂ« Potsdam â Bashkimi Sovjetik e qeveriste zonĂ«n sikur tĂ« ish njĂ« njĂ«si e pavarur, dhe ai kundĂ«rshtoi menjĂ«herĂ« lĂ«vizjet e perĂ«ndimorĂ«ve pĂ«r njĂ« ribashkim gjerman sipas mĂ«nyrave demokratike.
Këto mosmarrëveshje çuan në të parën prej krizave të Berlinit, kur në mars 1948, Bashkimi Sovjetik shpalli një seri masash që synon të frenonin hyrjen në Berlinin Perëndimor, gjë që arriti kulmin me pezullimin e trafikut hekurudhor dhe rrugor në 24 qershor. Arsyeja e pretenduar prej sovjetikëve për bllokadën, ishte se kjo erdhi si reagim ndaj planeve për bashkim të monedhës në sektorin perëndimor, por qëllimi i saj më i thellë ishte të testonte angazhimin e SHBA kundrejt Berlinit perëndimor. Në përgjigje, Presidenti Truman zbatoi kundërsanksione ndaj Gjermanisë Lindore dhe nisi një operacion masiv, duke i dërguar Berlinit Perëndimor furnizime nga ajri. Në muajt pasues u zhvilluan negociata të kota diplomatike, por ura ajrore dhe kundër-bllokada, bëri që lidershipi sovjetik të rishikonte strategjinë e vet dhe në 4 maj 1949, pas një serie takimesh të fshehtë të ambasadorëve të tyre në OKB, dy superfuqitë ranë dakord për një heqje të ndërsjellë të kufizimeve.
Gjemb
MegjithĂ«kĂ«tĂ«, Berlini mbeti njĂ« gjemb nĂ« marrĂ«dhĂ«niet SHBA-BS, dhe nĂ« dekadĂ«n pasardhĂ«se u vu re njĂ« izolim nĂ« rritje i sektorĂ«ve perĂ«ndimorĂ« dhe lindorĂ« nga njĂ«ri-tjetri. MĂ« pas, krejt papritur nĂ« 1958, kryeministri sovjetik Hrushov precipitopi krizĂ«n e dytĂ« tĂ« Berlinit, kur kĂ«rkoi qĂ« tĂ« negociohej njĂ« traktat formal paqeje, i cili do tĂ« legjitimonte ndarjen e pĂ«rhershme tĂ« GjermanisĂ« dhe do ta transformonte Berlinin PerĂ«ndimor nĂ« njĂ« âqytet tĂ« lirĂ« e tĂ« demilitarizuarâ. Veç kĂ«saj, ai kĂ«mbĂ«nguli qĂ« transformimi tĂ« pĂ«rfundohej brenda gjashtĂ« muajve, pĂ«rndryshe Bashkimi Sovjetik do tĂ« kĂ«rkonte vetĂ« njĂ« zgjidhje.
Presidenti Aizenhauer i hodhi poshtë kërkesat, duke theksuar se SHBA nuk njihnin regjimin gjermano-lindor dhe, si rrjedhim nuk do të kryenin një marrëveshje të ndarë me të; si rrjedhim, rrugët e aleatëve dhe aksesi për në Berlin ende qeveriseshin prej marrëveshjeve të firmosura në fundin e Luftës së Dytë. Në maj 1959, dy palët u takuan në Gjenevë për të arritur në një kompromis. Sidoqoftë, nga takimi shkuan drejt një rruge pa krye. BS këmbënguli që çështja e Berlinit duhej të zgjidhej brenda 18 muajve të ardhshëm. Duket se sovjetikët kishin parashikuar mundësinë e ardhjes së një presidenti të ri, pa përvojë, pas Aizenhauerit.
Pasi kishte lidhur prestigjin e tij personal me heqjen âe kĂ«saj ashkle nga zemra e EvropĂ«sâ, Hrushovi pĂ«rdori takimin e tij tĂ« parĂ« me Kenedin e sapozgjedhur, nĂ« njĂ« samit tĂ« qershorit 1961 nĂ« VienĂ«, pĂ«r tĂ« rishpallur pozicionin e tij nĂ« lidhje me Berlinin. DitĂ«n e dytĂ«, lideri sovjetik i tha Kenedit se nevojitej tâi jepej njĂ« fund formal LuftĂ«s sĂ« DytĂ« BotĂ«rore dhe se duheshin njohur dy Gjermani tĂ« ndara. NĂ«se aleatĂ«t nuk mund tĂ« binin dakord me njĂ« pozicion tĂ« tillĂ«, Bashkimi Sovjetik do tĂ« vepronte nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« njĂ«anshme dhe do tĂ« firmoste njĂ« marrĂ«veshje paqeje me GjermaninĂ« Lindore. Kjo do tĂ« thoshte fund i gjendjes sĂ« luftĂ«s qĂ« ekzistonte gjithĂ«sesi nĂ« letĂ«r, duke abroguar nĂ« kĂ«tĂ« mĂ«nyrĂ« ato angazhime qĂ« buronin nga termat e dorĂ«zimit tĂ« gjermanĂ«ve â pĂ«rfshirĂ« tĂ« drejtat e pushtimit, aksesin nĂ« Berlinin PerĂ«ndimor si dhe pĂ«rdorimin e korridorĂ«ve tokĂ«sorĂ« pĂ«rgjatĂ« GjermanisĂ« Lindore. Kenedi u pĂ«rgjigj se Berlini ishte njĂ« prej shqetĂ«simeve kryesorĂ« tĂ« SHBA, si dhe njĂ« çështje shumĂ« e rĂ«ndĂ«sishme e sigurisĂ« kombĂ«tare. Humbja e tĂ« drejtĂ«s sĂ« aksesit do tĂ« vinte nĂ« pikĂ«pyetje angazhimet e SHBA kudo, si dhe do tâu jepte fund shpresave pĂ«r njĂ« ribashkim tĂ« dy Gjermanive.
Acarim
Toni nĂ« samitin e VienĂ«s u ashpĂ«rsua nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« konsiderueshme, teksa acaroheshin pozicionet nga tĂ« dyja palĂ«t. Berlini ishte bĂ«rĂ« njĂ« test kyç i ekuilibrit tĂ« fuqive, si dhe njĂ« betejĂ« vullnetesh ndĂ«rmjet dy liderĂ«ve tĂ« vetĂ« superfuqive. Konferenca u ndĂ«rpre me njĂ« deklaratĂ« frikĂ«suese. Hrushev pĂ«rsĂ«riti kĂ«ndvĂ«shtrimin e tij, se cdo cĂ«nim i integritetit tĂ« GjermanisĂ« Lindore do tĂ« shkaktonte njĂ« reagim nga ana e sovjetikĂ«ve dhe Kenedi rideklaroi se SHBA nuk do tĂ« hiqte dorĂ« nga e drejta e aksesit nĂ« Berlin, duke shtuar âse do tĂ« jetĂ« njĂ« dimĂ«r i ftohtĂ«â.
Por, ajo verĂ« rezultoi njĂ« prej mĂ« tĂ« nxehtave nĂ« sagĂ«n e Berlinit. NĂ« 15 qershor, Bashkimi Sovjetik nxorri njĂ« aid-memoire, i cili pĂ«rmbante njĂ« ultimatum, se SHBA duhej tĂ« pranonte kĂ«rkesat e BS, ose ky do tĂ« vepronte brenda fundit tĂ« vitit. Kulmi u arrit nĂ« 13 gusht, pĂ«r befasinĂ« e liderĂ«ve perĂ«ndimorĂ«, kur gjermano-lindorĂ«t nisĂ«n krejt papritur tĂ« ndĂ«rtojnĂ«, atĂ« qĂ« do tĂ« shndĂ«rrohej nĂ« njĂ« prej simboleve mĂ« tĂ« fuqishĂ«m tĂ« LuftĂ«s sĂ« FtohtĂ«, Murin e Berlinit. NĂ« atĂ« kohĂ«, arsyet e ngritjes sĂ« kĂ«saj pengese masive ishin tĂ« paqarta. Lindja kish patur prej kohĂ«sh njĂ« problem me vĂ«rshimin e refugjatĂ«ve dhe tĂ« arratisurve qĂ« pĂ«rpiqeshin tĂ« kalonin nga njĂ«ra pjesĂ« e qytetit nĂ« tjetrĂ«n, por shpejtĂ«sia dhe fshehtĂ«sia me tĂ« cilĂ«n u ngrit muri, shkaktoi shtangie nĂ« Uashington. NĂ« mos pĂ«r tĂ« tjerat, kjo shkaktonte ndarje tĂ« familjeve dhe miqve si dhe mbyllje tĂ« atyre qĂ« mbeteshin nĂ« Berlinin lindor, duke i ndarĂ« nga bashkatdhetarĂ«t e lirĂ«, nĂ« pjesĂ«n perĂ«ndimore. Gjithashtu, ofronte njĂ« provĂ« konkrete se Bashkimi Sovjetik kish pĂ«r synim tĂ« âvulosteâ njĂ« herĂ« e pĂ«rgjithmonĂ« GjermaninĂ« Lindore.
Trupa
QĂ« nga qershori, tĂ« dy palĂ«t kishin rritur sĂ« tepĂ«rmi nivelin e pĂ«rgatitjes ushtarake dhe Kenedi autorizoi menjĂ«herĂ« instalimin e 150 mijĂ« trupave nĂ« Berlinin perĂ«ndimor. Ai dĂ«rgoi gjithashtu zv.presidentin Lindon Xhonson dhe Gjeneralin Lusius Klei nĂ« qytet, pĂ«r tĂ« demonstruar vendosmĂ«rinĂ« e amerikanĂ«ve, si dhe pĂ«r tĂ« siguruar edhe njĂ« herĂ« perĂ«ndimorĂ«t se SHBA nuk do tâi braktiste. Muajt qĂ« pasuan kishin tension tĂ« lartĂ«, me njĂ« numĂ«r karshillĂ«qesh, pĂ«rfshirĂ« njĂ« moment kur tanket amerikanĂ« dhe ata rusĂ« qĂ«ndronin pĂ«rballĂ« njĂ«ri-tjetrit nĂ« njĂ« lojĂ« tĂ« rrezikshme me zjarrin. Sipas dĂ«shmisĂ« sĂ« kĂ«shilltarĂ«ve tĂ« tij mĂ« tĂ« ngushtĂ«, presidenti amerikan pyeste hapur se kur do tĂ« vinte âmomenti i sĂ« vĂ«rtetĂ«sâ, por katastrofa finale nuk u materializua asnjĂ«herĂ«. Ultimatumi i dhjetorit, qĂ« i ishte vĂ«nĂ« amerikanĂ«ve kaloi dhe BS nuk firmosi asnjĂ« marrĂ«veshje me GjermaninĂ« Lindore, si dhe nuk iu mohua askujt aksesi nĂ« Berlinin perĂ«ndimor. Ndjesia e krizĂ«s u zbeh, duke lĂ«nĂ« pas njĂ« situatĂ« pezull e tĂ« pasigurtĂ« mes dy superfuqive.
Përgjatë të gjithë vitit 1961-shit dhe 1962-shit, Berlini mbeti pika qendrore e korrespondencës mes Hrushovit dhe Kenedit, ku BRSS vazhdimisht testonte qëllimet e amerikanëve. Por, tetori i atij viti pa shpërthimin e një krize edhe më të madhe, një krizë që i coi dy superfuqitë jashtëzakonisht shumë pranë konfrontimit bërthamor.
Kuba kish qenĂ« njĂ« problem goxha i lodhshĂ«m pĂ«r SHBA qĂ« nga viti 1959, kur komunisti Fidel Kastro kish ardhur nĂ« pushtet. Kenedi kish pĂ«rjetuar tashmĂ« njĂ« sprapsje poshtĂ«ruese kur pati dĂ«shtuar tĂ« rrĂ«zonte Kastron, nĂ« pĂ«rpjekjen e Gjirit tĂ« Derrave, qĂ« u mbĂ«shtet nga amerikanĂ«t nĂ« prill 1961. MĂ« vonĂ« atĂ« vit, ai autorizoi njĂ« program veprimesh tĂ« fshehtĂ« pĂ«r tĂ« destabilizuar regjimin, pĂ«rfshirĂ« disa skema pĂ«r tĂ« vrarĂ« Kastron. KĂ«shtu qĂ«, nuk Ă«shtĂ« habi qĂ« lideri kuban tâi druhej njĂ« pushtimi tĂ« dytĂ« tĂ« udhĂ«hequr nga amerikanĂ«t, dhe tĂ« kĂ«rkonte mbĂ«shtetjen e Bashkimit Sovjetik, kundĂ«r qĂ«llimeve tĂ« imperializmit amerikan.
Hrushovi
Edhe Hrushovi kishte problemet e tij. Ai jo vetĂ«m kish dĂ«shtuar tĂ« sillte tĂ«rheqjen e amerikanĂ«ve nga Berlini, por raportet e shĂ«rbimit tĂ« fshehtĂ« amerikan nĂ« 1961 dhe 1962 kishin bindur mĂ« nĂ« fund liderĂ«t politikĂ« tĂ« SHBA, se âhendeku i raketaveâ pĂ«r tĂ« cilin trembeshin aq shumĂ« ishte njĂ« iluzion; aftĂ«sia bĂ«rthamore sovjetike, qĂ« mendohej se ishte superiore, ishte nĂ« fakt shumĂ« inferiore kundrejt asaj tĂ« SHBA. Veç kĂ«tyre, Hrushovin e mundonte fakti qĂ« SHBA mund tĂ« ndĂ«rtonte njĂ« gardh pĂ«rrrth Bashkimit Sovjetik me baza ushtarake amerikane, si dhe tĂ« vendoste raketa âJupiterâ nĂ« Turqi, mu nĂ« kufi me BS-nĂ«. GjatĂ« pranverĂ«s dhe verĂ«s sĂ« 1962-shit, u vendos qĂ« njĂ« mĂ«nyrĂ« pĂ«r tĂ« kompensuar superioritetin bĂ«rthamor amerikan, pĂ«r tĂ« ushtruar trysni mbi SHBA-tĂ« nĂ« lidhje me Berlinin dhe pĂ«r tĂ« ndihmuar KubĂ«n, do tĂ« ishte vendosja e raketave sovjetike me rreze tĂ« mesme, nĂ« tokĂ« kubaneze. PorositĂ« formale u dĂ«rguan nĂ« MinistrinĂ« e Mbrojtjes dhe instalimi nisi nĂ« 10 qershor 1962.
NĂ« fund tĂ« gushtit, avionĂ« amerikanĂ« tĂ« zbulimit pikasĂ«n ndĂ«rtimin e raketave nĂ« KubĂ«. MegjithatĂ«, tĂ« shqetĂ«suar mĂ« shumĂ« me pĂ«rkeqĂ«simin e situatĂ«s nĂ« EvropĂ« dhe AzinĂ« Juglindore, administrata bĂ«ri supozimin e gabuar se qĂ«llimi i kĂ«tyre bazave ishte forcimi i mbrojtjes kubaneze. Misionet e zbulimit u shtuan nĂ« shtator, por cuditĂ«risht nuk u zbuluan prova tĂ« reja, pĂ«r tĂ« bindur Kenedin se bazat ishin mĂ« shumĂ« se pĂ«r mbrojtje. Ky gjykim u pĂ«rforcua edhe nga fakti qĂ« asnjĂ«herĂ« mĂ« parĂ«, Bashkimi Sovjetik nuk kish vendosur raketa nĂ« tokĂ« tĂ« huaj, ndĂ«rkohĂ« qĂ« sinjalet nga pala sovjetike inkurajonin idenĂ« se BS nuk kish ndĂ«rmend ta bĂ«nte kĂ«tĂ« gjĂ«. NĂ« 11 shtator, agjencia sovjetike e lajmeve, TASS bĂ«nte tĂ« ditur: âNuk ka nevojĂ« qĂ« Bashkimi Sovjetik tĂ« zhvendosĂ« armĂ«t e veta pĂ«r tĂ« frenuar agresorĂ«t⊠nĂ« ndonjĂ« vend tjetĂ«r, pĂ«r shembull nĂ« KubĂ«â.
Siguri
Sinjale tĂ« tillĂ« u pĂ«rforcuan mĂ« tej nĂ« nivelet mĂ« tĂ« lartĂ« diploamtikĂ«. NĂ« 4 shtator, dhe sĂ«rish nĂ« 6 shtator, ambasadori sovjetik nĂ« SHBA, Anatoli Dobrinin thirri Kryeprokurorin e SHBA, Bob Kenedi, vĂ«llai i Presidentit Xhon, duke i thĂ«nĂ« se kish mesazhe personale nga Hrushovi. Thelbi i kĂ«tyre mesazheve ishte se Bashkimi Sovjetik nuk kish pĂ«r qĂ«llim tĂ« krijonte telashe me SHBA pĂ«rpara zgjedhjeve tĂ« ardhshme nĂ« kongres, dhe se nuk do tĂ« kryhej asnjĂ« veprim qĂ« âdo tĂ« ndĂ«rlikonte situatĂ«n ndĂ«rkombĂ«tare, apo acaronte edhe mĂ« shumĂ« marrĂ«dhĂ«niet mes dy vendeve tonaâ. MegjithĂ«se pĂ«rgjigja e Kenedit ndaj Hrushovit ishte se SHBA nuk do tĂ« toleronte raketat ruse nĂ« KubĂ«, ishte e qartĂ« se deri tani strategjia sovjetike po funksiononte dhe se SHBA mbeteshin tĂ« pavetĂ«dijshme pĂ«r pĂ«rmasĂ«n e aventurĂ«s bĂ«rthamore tĂ« Hrushovit.
Kriza shpĂ«rtheu nĂ« 15 tetor, kur Kenedit iu dhanĂ« prova fotografike tĂ« njĂ« misioni zbulimi, qĂ« ofronin versionin e pakundĂ«rshtueshĂ«m se sovjetikĂ«t po ndĂ«rtonin vende pĂ«r vendosjen e raketave bĂ«rthamore, vetĂ«m 90 milje larg Majemit. KĂ«shilltarĂ«t e tij mĂ« tĂ« ngushtĂ« thonĂ« se Kenedi shpĂ«rtheu menjĂ«herĂ« nĂ« zemĂ«rim: âSi mund tĂ« ma bĂ«jĂ« ai kĂ«tĂ« mua!â Presidenti mblodhi njĂ« ekip me 15 kĂ«shilltarĂ«t mĂ« tĂ« ngushtĂ«. I njohur si Komiteti Ekzekutiv i KĂ«shillit KombĂ«tar tĂ« SigurisĂ« (ExComm), ky grup funksiononte si kĂ«shilli mĂ« i ngushtĂ« i sigurisĂ« kombĂ«tare, pĂ«r 13 ditĂ«t qĂ« pasuan.
Gjashtë alternativa
Detyra e parĂ« e Exxcomm-it ishte tĂ« ekzaminonte opsionet qĂ« SHBA kish nĂ« dispozicion. U sugjeruan gjashtĂ« alternativa, qĂ« varionin nga mosveprimi i plotĂ« e deri tek pushtimi total i KubĂ«s. MegjithatĂ«, shumĂ« shpejt strategjia amerikane u reduktua nĂ« dy reagime kryesore: ose njĂ« sulm ajror kirurgjik ndaj bazave, ose njĂ« bllokadĂ« e ishullit. Opsioni i sulmit ajror pasohej nga njĂ« mori problemesh, aq mĂ« tepĂ«r qĂ« ushtria nuk garantonte se ai do tĂ« ishte tamam kirurgjik. NdĂ«rkohĂ« qĂ« vendet ku ndodheshin raketat mund tĂ« shkatĂ«rroheshin, forca ajrore nuk mund tĂ« ish e sigurtĂ«, se MIG-Ă«t sovjetike dhe bombarduesit âIliushinâ tĂ« vendosur nĂ« KubĂ« o tĂ« mund tĂ« parandaloheshin qĂ« tĂ« mos nisnin sulme ndaj tokĂ«s amerikane. Gjithashtu, nuk mund tĂ« ish e sigurtĂ« qĂ« tĂ« gjitha do tĂ« shkatĂ«rroheshin nĂ« njĂ« operacion tĂ« vogĂ«l. Me qĂ«llim qĂ« tĂ« garantonin shkatĂ«rrimin e plotĂ« tĂ« bazave duheshin 500 sulme tĂ« ndryshĂ«m: me fjalĂ« tĂ« tjera, njĂ« sulm masiv dhe jo kirurgjik, qĂ« rrezikonte tĂ« shaktonte deri 20 mijĂ« tĂ« vdekur nga personeli rus, apo civilĂ« vendas. NĂ« fakt, numri i rusĂ«ve qĂ« ndodheshin nĂ« KubĂ« pĂ«r qĂ«llime ushtarake ishte nĂ«nvlerĂ«suar shumĂ«; shifra mĂ« tĂ« vona tregojnĂ« se ndodheshi deri 42 mijĂ« vetĂ«, personel ushtarak rus nĂ« ishull. Sigurisht, Moska nuk do ta injoronte njĂ« sulm tĂ« tillĂ«. Gjithashtu, sulmi do tĂ« duhej tĂ« ndodhte pa paralajmĂ«rim, gjĂ« qĂ«, pĂ«r njĂ« vend i cili e kish provuar vetĂ« nĂ« kurriz kĂ«tĂ« gjĂ« me Pearl Harbori e famshĂ«m, do tĂ« qe e vĂ«shtirĂ« tĂ« kapĂ«rdihej.
Bllokada
NdĂ«rkohĂ« qĂ« diskutimet vazhdonin, opsioni i bllokadĂ«s po bĂ«hej gjithnjĂ« e mĂ« i pranueshĂ«m. Ai do tĂ« ndalonte cdo vendosje raketash tĂ« reja nga sovjetikĂ«t, do tĂ« sinjalizonte angazhimin e amerikanĂ«ve pĂ«r largimin e raketave dhe do ia kalonte barrĂ«n e lĂ«vizjes sĂ« radhĂ«s, ekskluzivisht Hrushovit. Kenedi i shpalli qĂ«llimet e tij nĂ« 22 tetor. Presidenti deklaroi para publikut se ishte zbuluar prania e raketave sovjetike nĂ« KubĂ«, duke shpallur qĂ«llimin e tij pĂ«r âtĂ« vendosur njĂ« karantinĂ« ndaj tĂ« gjithĂ« pajisjeve ushtarake ofensive qĂ« do tĂ« shkonin pĂ«r nĂ« KubĂ«â, dhe qĂ« do tĂ« hynte nĂ« fuqi nĂ« 24 tetor. NĂ«se ndonjĂ« anije sovjetike i rezistonte urdhĂ«rave pĂ«r tĂ« ndalur, anijet amerikane do tĂ« qĂ«llonin kundĂ«r tyre. Ai deklaroi gjithashtu se cdo raketĂ« bĂ«rthamore qĂ« do tĂ« lĂ«shohej nga Kuba, do tĂ« konsiderohej si njĂ« sulm ndaj SHBA prej Bashkimit Sovjetik, si dhe kĂ«rkoi qĂ« BRSS tĂ« largonte tĂ« gjithĂ« armĂ«t bĂ«rthamore nga Kuba.
NĂ« ditĂ«t qĂ« pasuan, u rrit numri i fluturimeve tĂ« avionĂ«ve tĂ« zbulimit mbi KubĂ«, duke arritur njĂ« shpeshtĂ«si cdo dy orĂ« dhe anijet sovjetike, me mĂ« shumĂ« njerĂ«z dhe materiale, lundronin shumĂ« mĂ« pranĂ« ishullit. NĂ« datĂ«n 25, Kenedi rriti nivelin e gatishmĂ«risĂ« ushtarake â tashmĂ«, lufta ishte njĂ« hap larg. U duk se dy superfuqitĂ« ishin tashmĂ« nĂ« njĂ« rrugĂ« pĂ«rplasjeje. MegjithatĂ«, nĂ« 26 tetor, njĂ« letĂ«r e fshehtĂ« dhe plot pasion erdhi prej Hrushovit, nĂ« adresĂ« tĂ« Kenedit. Kryeministri sovjetik shkruante: âNĂ«se nuk ke humbur vetĂ«kontrollin dhe e kupton se ku mund tĂ« na cojĂ« kjo, atĂ«herĂ«, Z. President, ne dhe ju duhet tĂ« tĂ«rheqim tashmĂ« fundet tanĂ« tĂ« litarit, nĂ« tĂ« cilin ti ke lidhur nyjĂ«n e luftĂ«s, pasi, sa mĂ« shumĂ« tĂ« tĂ«rheqim, aq mĂ« shumĂ« do tĂ« shtrĂ«ngohet nyja.
Ajo cfarë propozoi Hrushovi ishte një marrëveshje, në të cilën Bashkimi Sovjetik do të tërhiqte të gjithë raketat nga Kuba, në këmbim të një garancie prej amerikanëve se nuk do të pushtonin ishullin.
Por dita mĂ« e keqe e krizĂ«s ende nuk kishte ardhur. NĂ« 27 tetor, teksa ExComm-i po pĂ«rpiqej tĂ« hartonte njĂ« pĂ«rgjigje ndaj letrĂ«s sĂ« kryeministrit sovjetik, Radio Moska nisi tĂ« transmetojĂ« njĂ« letĂ«r tĂ« dytĂ« tĂ« Hrushovit drejtuar Kenedit. Ky mesazh ishte shumĂ« mĂ« i ashpĂ«r, dhe nĂ« tĂ« thuhej se heqja raketave sovjetike nga Kuba do tĂ« varej nga heqja e raketave bĂ«rthamore amerikane nga Turqia. Krejt papritur, Hrushovi kish rritur stekĂ«n. Problemet e ExComm-it u shtuan edhe mĂ« kur u informua se njĂ« avion zbulimi amerikan ishte goditur dhe rrĂ«zuar teksa fluturonte mbi KubĂ«. Kenedi iu drejtua anĂ«tarĂ«ve tĂ« Komisionit: âTani, mund tĂ« ndodhĂ« cdo gjĂ«â. GjatĂ« gjithĂ« kĂ«saj kohe, marina sovjetike po i afrohej gjithnjĂ« e mĂ« shumĂ« vijĂ«s sĂ« bllokadĂ«s, duke rritur kĂ«shtu gjasat pĂ«r njĂ« konfrontim ushtarak.
Koha po mbaronte. GjatĂ« tĂ« gjithĂ« ditĂ«s, ExComm-i kĂ«rkoi njĂ« mĂ«nyrĂ« pĂ«r tĂ« zgjidhur krizĂ«n politikisht, pa pĂ«rdorur forcĂ«n e armĂ«ve. NĂ« pasdite, mĂ« nĂ« fund Robert Kenedi parashtroi njĂ« plan, jo pa risk. Ai sugjeroi qĂ« presidenti tĂ« injorojĂ« letrĂ«n e dytĂ« dhe tĂ« kontaktojĂ« Anatoli Dobrininin, tĂ« cilit tâi thotĂ« se SHBA Ă«shtĂ« dakord me mesazhin e parĂ« tĂ« Hrushovit. Kenedi firmosi njĂ« letĂ«r ku theksonte se binte dakord me propozimet e Hrushovit, por nĂ« tĂ« cilĂ«n pĂ«rfshinte edhe njĂ« paralajmĂ«rim se vazhdimi i kĂ«rcĂ«nimit do tĂ« ishte ânjĂ« rrezik i madh pĂ«r paqen nĂ« botĂ«â. NĂ« fund tĂ« fundit, karantina ishte vetĂ«m njĂ« hap i parĂ« dhe opsioni i sulmit ajror ishte i gatshĂ«m brenda 48 orĂ«ve, nĂ«se sovjetikĂ«t do tĂ« vazhdonin tĂ« ndĂ«rtonin baza.
PĂ«rgjigja erdhi ditĂ«n tjetĂ«r. NĂ« pĂ«rgjigje tĂ« letrĂ«s sĂ« Kenedit, Radio Moska transmetoi njĂ« deklaratĂ« tĂ« Hrushovit. NĂ« kĂ«mbim tĂ« garancive tĂ« amerikanĂ«ve pĂ«r KubĂ«n, qeveria sovjetike âka dhĂ«nĂ« njĂ« urdhĂ«r tĂ« ri pĂ«r tĂ« cmontuar armĂ«t qĂ« ju i pĂ«rshkruani si sulmuese ⊠dhe tâi rikthejĂ« ato nĂ« Bashkimin Sovjetikâ. NdonĂ«se pĂ«r cmontimin do tĂ« duhej disa kohĂ«, dhe pavarĂ«sisht vĂ«shtirĂ«sive tĂ« vazhdueshme tĂ« SHBA me regjimin e Kastros, kriza e KubĂ«s kish marrĂ« fund.
Një trashëgimi domethënëse në menaxhimin e krizave, që cuditërisht është shumë e lehtë të mos vihet re, është edhe fakti që unë jam gjallë ta shkruaj këtë artikull dhe ju jeni gjallë ta lexoni. Nuk mund të nënvlerësohet se me cfarë luanin BRSS dhe SHBA gjatë kësaj periudhe.
Mënyra se si liderët amerikanë dhe sovjetikë përballuan këtë rrezik qëndron në thelb të konceptit të menaxhimit efektiv të krizave ndërkombëtare, gjatë Luftës së Ftohtë. Gjatë të dy krizave, Kenedi në mëyrë të vecantë u përball me zgjedhje shumë të vështira. Kur u rikthye nga samiti i Vienës në 1961, ai rishikoi planet e NATO-s në lidhje me Berlinin Perëndimor. Për befasinë e tij, planet kërkonin që karvanë të armatosur të udhëtonin përmes Gjermanisë Lindore për të cliruar qytetin. Nëse do të hasnin në rezistencë, planifikuesit parashikonin një acarim të luftës bërthamore. Plane të tilla, praktikisht nuk i jepnin presidentit asnjë hapësirë për manovrime. Në vend të kësaj, ai u përpoq të ndërtojë një masë fleksibiliteti, ndërkohë që demonstronte anagzhim nga njëra anë duke zgjeruar opsionet tradicionalë. Kjo do të thoshte trefishimin e thirrjes së ushtarëve, mobilizimin e 250 mijë rezervistëve dhe Gardës Kombtare, mobilizimin e dy divizioneve të plotë të SHBA, si dhe 54 skuadroneve ajrorë dhe të marinës, me një kosto totale prej 3.2 miliardë dollarësh.
I njĂ«jti mendim motivoi Kenedin edhe gjatĂ« krizĂ«s sĂ« KubĂ«s. Pushtimi i plotĂ« i ishullit u pĂ«rjashtua me shpejtĂ«si dhe opsioni i sulmit ajror zuri vend, teksa presidenti pĂ«rpiqej tĂ« gjente njĂ« rrugĂ« tĂ« mesme, duke vendosur njĂ« âkarantinĂ«â mbi KubĂ«n. Ashtu si nĂ« Berlin, kjo binte ndesh me planet e specialistĂ«ve ushtarakĂ«. AnĂ«tarĂ«t civilĂ« tĂ« ExComm-it u habitĂ«n qĂ« homologĂ«t e trye ushtarakĂ« merrnin kaq pak nĂ« konsideratĂ« pasojat e veprimeve qĂ« mbronin. NĂ« ditĂ«t e fundit tĂ« krizĂ«s, Presidenti thoshte: âNjĂ« pushtim do tĂ« kish qenĂ« njĂ« gabim i madh â njĂ« pĂ«rdorim i gabuar i fuqisĂ« sonĂ«. Por ata tĂ« ushtrisĂ« janĂ« tĂ« marrĂ«. Ata donin ta bĂ«nin. Jemi me fat qĂ« kemi Sekretarin e Mbrojtjes, MekNamara atjeâ.
NĂ« tĂ« vĂ«rtetĂ«, nĂ« 28 tetor, ditĂ«n kur kriza u duk se pĂ«rfundoi, Gjenerali KĂ«rtis LĂ«Mej, Shefi i Stabit i Forcave Ajrore i sugjeroi presidentit qĂ« âsido qĂ« tĂ« jetĂ«, ne tĂ« sulmojmĂ« tĂ« hĂ«nĂ«nâ. Nevoja pĂ«r tĂ« zgjidhur kĂ«ta konflikte pa pĂ«rdorimin e forcĂ«s nuk duhet tĂ« ngatĂ«rrohet me zbutjen. Vendim-marrĂ«sit e superfuqive duhej tĂ« moderonin shkallĂ«n e konkurrencĂ«s, pĂ«r arsye se acarimi i pakontrolluar rrezikonte tĂ« shkaktonte sulme tĂ« mĂ«dha ndĂ«shkuese bĂ«rthamore kundĂ«r vendeve respektivĂ«. MegjithatĂ«, kur nuk angazhoheshin nĂ« konfliktin (pothuajse) bĂ«rthamor, vendim-marrĂ«sit nĂ« SHBA dhe BRSS nuk ishin kundĂ«r angazhimit nĂ« politika lufte, sic tregojnĂ« lufta nĂ« Vietnam, apo dhe pushtimi i Afganistanit nga rusĂ«t nĂ« 1979.
Vec kĂ«saj, tĂ« shiheshe si i dorĂ«zuar pĂ«rpara kundĂ«rshtarit ishte gjithashtu e patolerueshme dhe problematike. NjĂ« ironi e krizĂ«s kubane Ă«shtĂ« se Kenedi kishte udhĂ«zuar ushtrinĂ« nĂ« gusht 1962, qĂ« tĂ« largonte raketat bĂ«rthamore âJupiterâ nga Turqia, por kjo nuk ishte bĂ«rĂ«. KĂ«shtu qĂ«, ai ishte dyfish i tronditur kur zubloi nĂ« 27 tetor 1962, qĂ« jo vetĂ«m dikush nuk kishte zbatur urdhĂ«rat qĂ« ai kish dhĂ«nĂ« pĂ«r tĂ« hequr raketat, por tani ato ishin edhe njĂ« komponent kryesor nĂ« njĂ« lojĂ« vdekjeprurĂ«se, tĂ« maces me miun. Tani, ai nuk mund tâi largonte ato publikisht, pĂ«r arsye se kjo do tĂ« shihej si shenjĂ« frikĂ«simi pĂ«rpara shantazhit bĂ«rthamor sovjetik.
Berlini dhe Kuba u demonstruan liderĂ«ve sovjetikĂ« dhe amerikanĂ« se duhej rimenduar strategjia e pĂ«rmbajtjes. Srategjia e ShkatĂ«rrimit tĂ« NdĂ«rsjellĂ« tĂ« Garantuar qĂ« udhĂ«hiqte mĂ«nyrĂ«n se si armĂ«t bĂ«rthamore do tĂ« pĂ«rdoreshin, ndihmonte shumĂ« pak superfuqitĂ« e mbĂ«rthyera nĂ« konfrontim. NjĂ« pasojĂ« e menjĂ«hershme e ngjarjeve tĂ« 1961 dhe 1962 ishte njĂ« rivlerĂ«sim i pĂ«rdorimit tĂ« kĂ«tyre armĂ«ve dhe nisi tĂ« shfaqet njĂ« interes i madh pĂ«r hartimin e njĂ« âreagimi fleksibĂ«lâ, qĂ« parashikonte pĂ«rdorimin e armĂ«ve taktike tĂ« fushĂ«betejĂ«s, nĂ« njĂ« luftĂ« bĂ«rthamore tĂ« kufizuar. FatmirĂ«sisht, edhe kĂ«to qasje mĂ« tĂ« limituara nuk u testuan asnjĂ«herĂ« gjatĂ« konfrontimeve, si kriza e Lindjes sĂ« Mesme e vitit 1973.
MĂ« e rĂ«ndĂ«sishmja, nga kriza u kuptua se konkurenca SHBA-BS duhej tĂ« vihej nĂ«n kontroll. NjĂ« leksion shokues nga kriza ishte se, nĂ« njĂ« epokĂ« tĂ« telekomunikacioneve, raketave balistike ndĂ«rkombĂ«tare dhe eksplorimit tĂ« hapĂ«sirĂ«s, nuk kishte mjete komunikimi tĂ« drejtpĂ«rdrejtĂ« mes Uashingtonit dhe MoskĂ«s. Hrushovit i shĂ«rbente Radio Moska pĂ«r tâi pĂ«rcjellĂ« mesazhe Kenedit dhe komunikimi dplomatik bĂ«hej ende me mesazhe tĂ« shkruar tek ambasadorĂ«t, qĂ« shĂ«rbenin si ndĂ«rmjetĂ«s. Si rrjedhim, pas KubĂ«s, Uashingtoni dhe Moska krijuan tĂ« famshmen âlinjĂ« e nxehtĂ«â. MegjithatĂ«, edhe kjo mĂ«nyrĂ« komunikimi direkt bĂ«hej me teleprinter, dhe jo drejpĂ«rdrejtĂ«.
TĂ« tjera kontrolle pasuan. PĂ«rvoja e kĂ«tyre krizave, kur bota iu afrua mĂ« shumĂ« se asnjĂ«herĂ« luftĂ«s bĂ«rthamore, shkaktoi njĂ« rinovim tĂ« diplomacisĂ« sĂ« superfuqive dhe fundi i viteve â60 pa firmosjen e njĂ« numri traktatesh qĂ« pĂ«rpiqeshin tâi vendosnin limite shkallĂ«s sĂ« konkurencĂ«s bĂ«rthamore. KĂ«ta pĂ«rfshinin: Traktati i Ndalimit tĂ« PjesshĂ«m tĂ« Testeve bĂ«rthamore i 1963, Ndalimi i ArmĂ«ve BĂ«rthamore nĂ« HapĂ«sirĂ« i 1967 dhe firmosja e Traktatit tĂ« MospĂ«rhapjes BĂ«rthamore nĂ« 1968.
Kriza shkaktoi edhe njĂ« miratim tĂ« heshtur se, secila superfuqi kishte âsferĂ«n e vet tĂ« influencĂ«sâ. PĂ«r pjesĂ«n e mbetur tĂ« LuftĂ«s sĂ« FtohtĂ«, BRSS-sĂ« iu la pak a shumĂ« dorĂ« e lirĂ« nĂ« EvropĂ«n Lindore. Berlini PerĂ«ndimor mbeti njĂ« enklavĂ« perĂ«ndimore dhe Evropa PerĂ«ndimore u pranua si pjesĂ« e sistemit Atlantik tĂ« sigurisĂ«.
