Nga Xhorxh Friedman
âGeopolitical Futuresâ
Do të ishte e gabuar që luftimet e fundit disaditore midis izraelitëve dhe palestinezëve, të cilësoheshin një luftë tjetër. Luftë ka pasur edhe përpara se Izraeli të ishte zyrtarisht një shtet, dhe ka vazhduar edhe pasi pjesa tjetër e botës arabe e humbi interesin mbi këtë konflikt.
Secila palĂ« e mendon veten si viktimĂ«. Pozicioni i palestinezĂ«ve Ă«shtĂ« i thjeshtĂ«. Kjo ështĂ« toka qĂ« zotĂ«rohej prej tyre kur kolonĂ«t e huaj ua morĂ«n dhe krijuan njĂ« qeveri qĂ« i margjinalizoi ata. Pozicioni i Izraelit Ă«shtĂ« se pas Holokaustit, ata nuk kishin asnjĂ« vend tjetĂ«r ku tĂ« shkonin dhe qĂ« tâi garantonte se nuk do tĂ« kishte njĂ« Holokaust tjetĂ«r, ndaj ata u kthyen nĂ« atdheun e tyre antik.
Me kalimin e kohës, ky debat moral është bërë më kompleks dhe më i ashpër. Palestinezët argumentojnë se nuk kanë pse të paguajnë koston e një gjenocidi të ndodhur në Evropë. Ndërkohë,Izraelitët pretendojnë se nuk ka pasur kurrë një shtet palestinez, dhe ky rajon ka qenë kryesisht një provincë e fuqive të tjera.
Argumentet e tyre nuk janë të destinuara për njëri-tjetrin, por për pjesën tjetër të botës. Kur u themelua si shtet, Izraelit kishte nevojë që kombet e tjera ta pranonin argumentin e tij moral, në mënyrë që të mund të ekzistonte. Tani janë palestinezët ata që kërkojnë mbështetje nga jashtë.
TĂ« dyja palĂ«t patĂ«n simpatinĂ« e njĂ« bote qĂ« nĂ« fakt nuk merakosej aspak pĂ«r fatin e tyre, por qĂ« i pĂ«rdorte pretendimet e tyre pĂ«r arsye cinike politike ose gjeopolitike. ĂshtĂ«Â e lehtĂ« tĂ« dĂ«nosh njĂ«rĂ«n palĂ« apo tjetrĂ«n, kur nuk ndan fatin e asnjĂ«rĂ«s prej tyre.
Nëse lufta izraelito-palestineze është një çështje morale, dhe çështjet morale konsiderohen si një veprim përcaktues, atëherë duket se do të ketë edhe shumë luftime të tjera në të ardhmen. Qëndrimet morale të cilat nuk përfshijnë marrjen përsipër të rrezikut, janë zhurmat e përjetshme dhe të parëndësishme të gjeopolitikës.
ĂĂ«shtja gjeopolitike Ă«shtĂ« e thjeshtĂ«. Izraeli u themelua nĂ« tokĂ«n ku jetonin palestinezĂ«t. Izraeli e kishte tĂ« domosdoshme gjetjen e njĂ« territori nga ku mund tĂ« mbrohej si popull. PalestinezĂ«t nuk dĂ«shironin qĂ«Â tĂ« zhvendoseshin, dhe as tĂ« humbnin tĂ« drejtĂ«n e vetĂ«vendosjes nĂ« njĂ« botĂ« qĂ« i kishte pĂ«rqafuar ata.
Frika nga i huaji kudo është e zakonshme. Moralistët që kërkojnë braktisjen e frikës mund të ndjehen më mirë me veten e tyre, por nuk bëjnë asgjë për ta zvogëluar këtë ndjenjë. Frika dhe urrejtja ndaj palestinezëve dhe izraelitëve nga tjetri është reale.
Izraeli e pushtoi PalestinĂ«n pasi kishte pak mundĂ«si tĂ« tjera nĂ« dispozicion,por dhe sepse mund ta bĂ«nte kĂ«tĂ«. PalestinezĂ«t rezistuan. ĂshtĂ« e vĂ«shtirĂ« tĂ« mendosh pĂ«r njĂ« komb bashkĂ«kohor qĂ« nuk u krijua duke pushtuar tĂ« gjithĂ« apo njĂ« pjesĂ«Â tĂ« njĂ« entiteti tjetĂ«r.
Migrimi i hebrenjve drejt Palestinës, filloi më shumë se një shekull më parë, dhe shteti u krijua më shumë se 70 vjet më parë. A është e drejtë të kërkohet toka e të parëve një shekull apo një mijëvjeçar më pas?
Lënë mënjanë sloganet moraliste, pyetja është pse hebrenjtë janë ushtarakisht superiorë, duke qenë se në shekujt e fundit ata nuk kishin qenë një popull, dhe aq më pak ushtarak. Përgjigja është Lufta e Ftohtë. Pas Luftës së Dytë Botërore, Perandoria Britanike po shpërbëhej, kështu që u detyrua të hiqte dorë nga zotërimet e saj në Palestinë.
Shteti i porsakrijuar i Izraelit mundi të mposhtte shtetet arabe që e sulmuan atë, pasi  britanikët e lanë të paorganizuar dhe të armatosur dobët. Pas themelimit të Izraelit, sovjetikët, të etur për ta zëvendësuar Perandorinë Britanike, i dhanë ndihmë ushtarake Izraelit, partia kryesore e të cilit ishte një parti e majtë në kërkim të një aleati.
Ajo nuk arriti ta siguronte një të tillë, dhe kur shpërtheu Kriza e Suezit në vitin 1956, britanikët dhe francezët inkurajuan një sulm izraelit mbi Sinai. Pas kësaj, Franca ishte mbështetësja më e madh e Izraelit deri në vitin 1967, kur SHBA-ja e pranoi që Izraeli mund të ishte një aset i madh kundër një Bashkimi Sovjetik që po shihej si dominues në Egjipt, Siri dhe Irak.
Shtetet e Bashkuara e panë Izraelin si një kundërpeshë në rajon. Gjatë luftës së vitit 1973 kundër aleatëve sovjetikë, Egjiptit dhe Sirisë, Izreli mori akoma më shumë ndihma nga SHBA-ja. Pra,Izraeli ishte një aset për fuqitë perëndimore që kishin qëllime të tjera.
Organizatat politike palestineze ishin entitete egjiptiane. Udhëheqësi i Autoritetit Palestinez, Jaser Arafat, ruajti një marrëdhënie të ngushtë me sovjetikët. Kjo organizatë u lidh me grupet radikale evropiane, që kryen sulme terroriste në Evropë kundër institucioneve hebraike dhe evropiane.
Në vitet 1970-1980, ai ishte grupi dominues arab që në bashkëpunim me shërbimin sekret sovjetik, kryente më shumë akte terroriste, në vend se të përgatitej për një luftë territoriale.
Kur nisi të shembet Bashkimi Sovjetik, Izraeli ishte shndërruar në një forcë ushtarake shumë të aftë, pikërisht falë partneritetit të tij me SHBA-në.
Egjiptianët dhe sovjetikët i panë palestinezët si një mjet në destabilizimin e armiqve të tyre, por nuk arritën të ndërtonin një ushtri moderne për ta sfiduar Izraelin. Dobësia e palestinezëve, është se asnjë fuqi e madhe nuk i pa ata si një forcë ushtarake konvencionale, dhe sidomos pasi vendet arabe nuk dëshironin një forcë kaq të madhe ushtarake në vendet e tyre.
NĂ« kĂ«to kushte, ata u detyruan tĂ« bĂ«heshin pjesĂ« e kampeve stĂ«rvitore pĂ«r rrĂ«mbime dhe bombardime, por jo pĂ«r luftĂ« konvencionale. Ajo qĂ« shihni sot nĂ« Gaza, Ă«shtĂ« njĂ« ushtri moderne konvencionale qĂ« pĂ«rballet me âushtarĂ«â tĂ« frymĂ«zuar nga njĂ« kulturĂ« krejt tjetĂ«r.
Ndihma qĂ« merr sot Palestina nga Irani, nuk e ndryshon thelbĂ«sisht kĂ«tĂ« realitet. PalestinezĂ«t nuk mund tĂ« fitojnĂ« dot, por ata mund tâi shkaktojnĂ« dĂ«me Izraelit. Mjerisht, edhe ky Ă«shtĂ« njĂ« shpjegim i pamjaftueshĂ«m i dobĂ«sisĂ« palestineze dhe fuqisĂ« izraelite.
Pasi ka edhe shkaqe kulturore, ndikon edhe pikĂ«pamja e shteteve arabe mbi palestinezĂ«t etj. Por kultura ushtarake e Izraelit ishte e dobĂ«t nĂ« vitin 1948. Ajo evoluoi me shpejtĂ«si pĂ«r shkak tĂ« ndikimit sovjetik nĂ« vendet Arabe dhe interesave tĂ« BritanisĂ«, FrancĂ«s dhe Shteteve tĂ« Bashkuara pĂ«r tâi rezistuar kĂ«tij ndikimi.
Palestinezët shihen nga shumë njerëz si viktima. Ky nuk është një term i dobishëm. Por nëse e përdorim atë, atëherë ata janë viktima jo vetëm të Izraelit por edhe të Egjiptit, Sirisë dhe sovjetikëve, pasi të gjithë ata i përdorën palestinezët si grupe të vogla operativësh, por nuk kishin dëshirë të krijonin një ushtri moderne palestineze në një vend fqinj.
PĂ«r mĂ« tepĂ«r, nuk kishte asnjĂ« vend fqinj qĂ« do tĂ« mirĂ«priste njĂ« ushtri tĂ« tillĂ«. NjĂ« intifada me disa kamikazĂ« nuk do ta gjunjĂ«zojĂ« dot Izraelin, dhe as nuk do ta detyrojĂ« atĂ« tĂ« ulet nĂ« tryezĂ«n e negociatave. Dhe palestinezĂ«t nuk kanĂ« asnjĂ« aleat qĂ« do tâi ndihmojĂ« ata tĂ« bĂ«hen njĂ« fuqi e tillĂ«. Ndjenja morale ka shumĂ« probleme. NjĂ«ri prej tyre Ă«shtĂ« realiteti i pushtetit./Perktheu:Bota.al
